یکی از مسائل مهم و مغفول مانده در حوزه فرهنگ شیعی- اسلامی، بی‌توجهی محافل و رسانه‌ها و احیانا خطبای محترم کشور به عناوینی است که پیغمبر به امیرمومنان و اهل بیت عصمت و طهارت(ع)تخصیص داده است. یکی از آنها مسئله امام المسلمین است که پیغمبر نسبت به امیرمومنان
و اهل بیت(ع)به کار برده است و ما بر اثر غفلت کلمه «امام المسلمین» را برداشته و «امام شیعیان» به آنها خطاب می‌کنیم. در حالی که این تعبیر صحیح نبوده و بر خلاف روش و سیره و سنت پیغمبر اسلام است.روشن نیست که این تعبیر از کجا آمده و در بین ما شیعیان رسوخ پیدا کرده است. ما وقتی که به روایات مراجعه می‌کنیم در هیچ کجا این تعبیر را از رسول خدا (صلی الله علیه و آله )
و یا یکی از ائمه هدی(ع)مشاهده نمی‌کنیم، بلکه از همان سال‌های نخست،پیامبر اسلام تعبیر «امام المسلمین» را نسبت به امیرمومنان و امامان هدایت داده است که در ده‌ها روایت به این مسئله اشاره شده و ما به جهت روشنگری و رفع ظلم آشکاری که نسبت به امیرمومنان و سایر ائمه هدی شده، احادیثی را که در منابع اولیه به دستمان رسیده به پنج دسته تقسیم کرده و از نظر می‌گذرانیم:
۱- تعبیر «أنت إمام المسلمین»
در یک دسته از روایات آمده است که پیغمبر(ص)به امیرمومنان(ع)فرمود:
«یا علی أنت إمام المسلمین» و این در ده‌ها روایت آمده که از باب نمونه دو روایت اشاره می‌کنیم:
شیخ صدوق به سند خود از ابن عباس روایت کرده که پیامبر خدا به علی(ع)فرمود:
«یا علی أنت إمام المسلمین و أمیرالمؤمنین و حجه الله بعدی علی الخلق أجمعین»،
علی جان، تو امام مسلمانان و امیرمومنان و حجت خدا پس از من بر تمام خلق هستی. (امالی صدوق: ص۲۰۰)
همچنین صدوق در عیون از امام رضا(ع)از پدرانش از امام حسین(ع)از پیامبر(ص)روایت کرده که به علی(ع)فرمود: «یا علی أنت إمام المسلمین و أمیرالمؤمنین»، یا علی، تو امام مسلمانان و امیرمومنان هستی.
(عیون اخبارالرضا: ج۲،ص۶)
صراحت این دو روایت به حدی است که جای هیچ‌گونه شبهه‌ای باقی نمی‌گذارد که امیرمومنان امام مسلمانان است نه طایفه خاصی. چرا که در این دو روایت هیچ نمی‌بینیم که پیامبر به او فرموده باشد‌ای علی، تو امام شیعیان هستی. تاکید پیامبر در این روایات به «یا علی أنت امام المسلمین» بهترین دلیل بر همین معنا
است.
۲- تعبیر «امام المسلمین» نسبت به هر یک از ائمه
فقها و محدثان و بزرگان در کتاب‌های خود از زبان معصومان نسبت به امیرمومنان و سایر امامان تعبیر«امام المسلمین» را آورده‌اند.
از جمله شیخ مفید در کتاب فقهی خود به نام «المقنعهًْ» در صلوات روز جمعه چنین فرموده: «اللهم صل علی الحسن و الحسین امامی المسلمین» خداوندا بر حسن و حسین دو امام مسلمانان درود بفرست و در همان صلوات نسبت به هر یک از امامان همین جمله امام المسلمین را تکرار فرموده و چنین گوید: «اللهم صل علی علی بن الحسین امام المسلمین» خداوندا بر علی بن الحسین امام مسلمانان درود بفرست.
(المقنعه شیخ مفید: ص۳۳۳؛ روضه المتقین محمد تقی مجلسی: ج۲، ص۳۲۴)
۳- تعبیر «و هو امام المسلمین»
شیخ صدوق و ابن ادریس و ابن شاذان در فضائل از پیامبر درباره شخصیت امیرمومنان ضمن حدیثی از سعید بن جبیر از عایشه از رسول خدا نقل کرده که فرمود: «أنا سید الأولین و الآخرین و علی بن أبی طالب سید الوصیین… و هو إمام المسلمین و مولی المؤمنین و أمیرهم بعدی» من سید اولین و آخرین هستم و علی بن ابی طالب سید جانشینان است و اوست امام مسلمانان و سرپرست مومنان و امیر آنها پس از من.همو در حدیثی مفصل از ابن عباس از رسول خدا روایت کرده که روزی پیامبر خدا (ص)نشسته بود، امام حسن(ع)وارد شد. پیامبر با دیدن او‌گریه اش گرفت. سپس امام حسین(ع) وارد شد و تا او را دید‌گریه اش گرفت. به خود نزدیک کرد و درباره امام حسین فرمود:«و أما الحسین فإنه منی و هو إبنی و ولدی و خیرالخلق بعد أخیه و هو إمام المسلمین و مولی المؤمنین و خلیفه رب العالمین؛ حسین از من و فرزند من است و بهترین خلق خدا پس از برادرش امام حسن است و اوست امام مسلمانان و سرپرست مؤمنان و خلیفه پروردگار عالمیان. (امالی صدوق:ص۱۱۵)
۴- تعبیر «أئمه المسلمین»
چهارمین تعبیری که در بسیاری از روایات به چشم می‌خورد، تعبیر رسول خدا از ائمه هدی به «ائمه مسلمین» است که شامل تمام امامان می‌شود.
محمد بن علی خزاز قمی در کتاب نفیس خود به نام کفایه الاثر به سند خود از جابر بن عبدالله از رسول خدا درباره همه معصومین نقل کرده فرمود: هم خلفائی یا جابر و ائمه المسلمین من بعدی اولهم علی بن ابی طالب ثم الحسن ثم الحسین ثم…..؛ آنان‌ای جابر، جانشینان من و امامان مسلمانان پس از من هستند که اولشان علی ابن ابی‌طالب سپس حسن سپس حسین سپس…است.(کفایه الاثر: ص۵)
امام سجاد(ع)فرمود: نحن ائمه المسلمین و حجج الله علی رب العالمین، ما امامان مسلمانان و حجت‌های پروردگار بر عالمیان هستیم. (امالی صدوق:ص۱۸۶)
دعای روز اول ماه رمضان چنین آمده است: و صل علی ائمه المسلمین.. و بر امامان مسلمانان درود بفرست. (تهذیب الاحکام: ج۳،ص۱۱۰)
در حدیثی امیر مومنان(ع) فرمود: انا و الحسن و الحسین و تسعه من ولد الحسین خلفاء الله فی ارضه و امنائه علی خلقه و ائمه المسلمین بعد نبیهم. من وحسن و حسین و نه نفر از فرزندان حسین جانشینان خداوند روی زمین و امین‌های او بر بندگانش و امامان مسلمانان پس از پیامبرشان هستیم.(اثبات الهداه: ج۴، ص۲۵۰)
۵. تعبیر: امام امت پیامبر
این تعبیر را خوارزمی در کتاب مناقب به سند خود از رسول خدا چنین نقل کرده است:
پیامبر فرمود: روزی جبرئیل شادمان بر من نازل شد به او عرض کردم حبیب من چگونه است که من تو را بسیار خوشحال می‌بینم.
جبرئیل گفت: ای محمد، چگونه خوشحال نباشم در حالی که چشمم به آنچه که خداوند به برادرت و وصی ات و امام امتت علی بن ابی طالب داده روشن شد.
گفتم به خاطر چه چیزی چنین افتخاری به امام امت داده است؟
جبرئیل گفت: خداوند دیشب به عبادت علی با فرشتگان خود فخر و مباهات کرد. (مناقب خوارزمی: ص۳۱۹، ح۳۲۲)
