واکاوی تشبه به کفار در احادیث شیخ صدوق

 تشبه به کفار؛ یعنی همانندسازی با غیرمسلمانان ،بی تردید در صورتی که انگیزه آن داخل شدن درهیات کفار و خارج شدن از هیات مسلمین باشد، حرام است و در این خصوص تقریباً اختلافی نیست. اما در خصوص وضعیت موضوع از جهت حکم تکلیفی و نیز اطلاق آن، به‌ویژه نسبت به قصد و علم متشبه، بین علما اختلاف نظرهایی وجود دارد . فقهای امامیه ، مساله ی تشبه به کفار را درحوزه ی عبادات، در موارد گوناگون به طور مبسوط به بحث کشانده و تاثیر آن را بر عبادت های مختلف، سنجیده اند ولی این مساله در غیر عبادت، چندان مورد توجه واقع نشده و در باره ی آن بحث منظم و منسجمی ارایه نگردیده است؛ آیات وروایات فراوان در این زمینه است. از جمله اینکه خداوند می فرماید: و من یشاقق الرسول من بعد ما تبین له الهدی و یتبع غیرسبیل المومنین نوله ما تولی و نصله جهنم و ساءت مصیرا و هرکس پس از روشن بودن راه حق برای او، با رسول خدا (ص) به مخالفت برخیزد وراهی غیرطریق اهل ایمان پیش گیرد، وی را به همان طریق باطل و راه ضلالت که برگزیده واگذاریم و او را به جهنم در افکنیم که آن مکان بسیار بد منزلگاهی است. در میان علمای امامیه شیخ صدوق از جمله شخصیت هایی است که به این مساله پرداخته است . شیخ صدوق(ره) در خصال در ضمن حدیث چهار صد گانه از ابی، از سعد، از یقطینی،از قاسم بن یحیی، از جدش حسن بن راشد، از ابوبصیر و محمد بن مسلم نقل می کند که امام صادق (ع) فرمود: پدرم از جدم، از آباء خود خبر داد که امیر المومنین (ع) در یک مجلس چهارصد باب از اموری که اصلاح دین و دنیای مومن در آنهاست، به اصحاب خویش آموزش داد تااینکه فرمود: مسلمان درحالی که در پیشگاه خداوند عزوجل ایستاده، هیچگاه دودستش را بر روی یکدیگر قرار نمی دهد، تا به این وسیله از کفار(یعنی مجوسیان)پیروی کرده باشد. شیخ صدوق(ره) در خصال همچنین از طریق پدرش با همان سند از ابو بصیر و محمدبن مسلم نقل کرده است که امام صادق (ع) فرمود: پدرم از پدرانش روایت کرده است که امیر المومنین (ع) فرمود: مسلمان درنماز، درحالی که در پیشگاه خداوند عزوجل ایستاده است، دودستش را برروی یکدیگر قرار نمی دهد، تا به این وسیله از اهل کفر(یعنی مجوسیان) پیروی کرده باشد. شیخ صدوق(ره) در خصال از محمد بن جعفر بندار، از معده بن اسمع، ازاحمد بن حازم، ازمحمد بن کناسه، از هشام بن عروه، از عثمان بن عروه ، ازپدرش، از زبیربن عوام نقل می کند: رسول خدا (ص) فرمود:غیروا الشیب و لاتشبهوا بالیهود و النصاری موهای سپید را تغییر دهید(خضاب کنید) و خود را شبیه یهود ونصاری نگردانید. وی همچنین در خصال، از ابومحمد عبدالله شافعی، از محمد بن جعفر اشعث،ازمحمد بن عبدالله انصاری، از محمد بن عمروبن علقمه، از ابوسلمه از ابوهریره نقل می کند: پیامبر اکرم(ص) فرمود: موهای سپید را تغییر دهید و خود را شبیه یهود و نصاری نگردانید. از این دو روایت استفاده می شود، که تغییر ندادن موهای سپید، تشبه به یهود ونصاری است و مقتضای نهی در این دو روایت ، کراهت است. اما در نهج البلاغه روایت شده که از حضرت علی (ع) در باره این کلام پیامبر(ص)پرسیدند که فرمود:«موهای سپید خود را تغییر دهید و خود را شبیه یهود نگردانید» امام (ع) در پاسخ می فرماید.: این سخن را پیامبر(ص) زمانی فرمود که پیروان اسلام کم بودند، اما امروز که اسلام توسعه یافته و امنیت حکم فرماست هرکسی مختار است. شیخ صدوق(ره) در معانی الاخبار از حسین بن ابراهیم کتب، از محمد بن جعفراسدی، از موسی بن عمران نخعی،از عمویش حسین بن یزید، از علی بن غراب، ازجعفربن محمد، از پدرش، از جدش(ع) نقل می کند که پیامبر(ص) فرمود: حفوا الشوارب، و اعفوا اللحی، و لاتشبهوا بالیهود; شارب ها را کوتاه کنید و ریش هارا پرپشت بگذارید و خود را شبیه به مجوس مکنید! در کتاب من لایحضره الفقیه آمده است : اسماعیل بن مسلم از امام صادق(ع) نقل می کند: خداوند (عزوجل) به پیامبری از پیامبرانش وحی کرد: به مومنین بگو که لباس دشمنان مرا نپوشند و طعام دشمنان مرا نخورند و راههای دشمنان مرا نپیمایید که در غیر این صورت از زمره دشمنان من محسوب می شوند. آنچه امروز در جوامع اسلامی و از جمله برخی از مظاهر آن در ایران در این خصوص مشاهده می شود نشانگر فاصله معناداری با آموزه ها و معارف قرآنی و نبوی در زمینه تشبه به کفار است که جای تاسف دارد.

Scroll to Top