شیخ صدوق خادم علمی جهان اسلام

شیخ صدوق ملقب به رییس المحدثین یکی از حدیث شناسان شیعه است که با جمع آوری روایات اهل بیت و تالیف آنها، خدمات بی‌بدیلی به اسلام و تشیع کرد.

این شخصیت بزرگ جهان اسلام با جمع آوری روایات و تألیف ده‌ها جلد کتاب ارزشمند و متنوع به اسلام و عالم تشیع خدمت کرد و با وجود گذشت بیش از هزار سال از تاریخ تألیف این آثار، همچنان ارزش و اعتبار خود را حفظ کرده و از جایگاهی بس رفیع و والا برخوردار هستند. یکی از مشهورترین آثار برجای مانده از این محدث بزرگ عالم تشیع من لایحضره الفقیه نام دارد که یکی از کتاب های چهارگانه حدیث شیعه است. این کتاب در بردارنده نزدیک به ۶ هزار حدیث است که بر پایه موضوعات مختلف فقهی تدوین شده است. از دیگر آثار مهم و تاثیرگذار وی بایستی به مدینه‌العلم اشاره کرد، این کتاب یکی از منابع پنج‌گانه حدیث شیعه به شمار می رود که حجمی بیش از من لایحضره‌الفقیه دارد. این کتاب تا اوایل عصر صفوی در دسترس بود اما علامه مجلسی با صرف اموالِ بسیار هم نتوانست بدان دست یابد. با از میان رفتن این کتاب، منابع حدیث شیعه چهار کتاب شدند که به کتاب های اربعه مشهورند، من لایحضره الفقیه، مطرح‌ترین و بزرگ‌ترین کتاب ابن‌بابویه پس از مدینه‌العلم محسوب می شود که از کتاب‌های اربعه حدیث شیعه است. در این کتاب حدود ۶ هزار حدیث نقل شده است، عیون اخبار الرضا، درباره زندگی و احادیث روایت‌شده از امام رضا(ع) است که به درخواست صاحب بن عباد وزیر دیلمی نوشته شد، معانی الاخبار در این کتاب حدیث‌هایی را که ابهامات آیات و روایات را توضیح داده‌، جمع‌آوری کرده‌اند، امالی، مجموعه درس‌ها و سخنرانی‌های ابن‌بابویه است که شاگردانش آن را تحریر کرده‌اند، علل الشرایع که در آن احادیثی فلسفی و علل احکام توضیح داده می شود، کمال‌الدین و تمام النعمه، درباره امام زمان و غیبت ایشان و وظیفه مردم در زمان غیبت را در برمی گیرد، الاعتقادات که در آن به هر آنچه که هر شیعه باید بدان اعتقاد داشته باشد، می پردازد. شیخ مفید در کتاب تصحیح الاعتقاد حاشیه‌ای بر این کتاب نوشت که در مواردی آن را نقد و رد کرده است. این کتاب به‌خوبی شیوه‌های متفاوت مکتب اخباری قم و مکتب عقلانی بغداد در کلام را و نتایج مترتب بر این شیوه‌های متفاوت را نشان می‌دهد.

شیخ طوسی از شاگردان ابن بابویه در معرفی شخصیت علمی‌ وی می‌گوید: او دانشمندی جلیل القدر و حافظ احادیث بود. از احوال رجال کاملاً آگاه و در سلسله احادیث، نقادی عالی مقام به شمار می‌آمد. بین بزرگان قم، از نظر حفظ احادیث و کثرت معلومات مثل و مانندی نداشت و در حدود سیصد اثر تالیفی از خود به یادگار گذاشته است.

Scroll to Top