سید عبداله انوار دری خفته در ابن بابویه

سید عبدالله انوار (زادهٔ ۱۳۰۳ خورشیدی درگذشته اسفند ۱۴۰۱) نسخه‌پژوه، نسخه‌شناس، فهرست‌نویس، ریاضی‌دان و متخصص متون کهن ریاضی در محله صنیع الدوله تهران (سعدی کنونی) و در خانواده ای فرهیخته به دنیا آمد. پدرش سید یعقوب انوار شیرازی مجتهد و فیلسوف و با یک واسطه شاگرد حاج ملاهادی سبزواری به شمار می آمد که شهرت انوار نیز از کتاب وی یعنی انوار نعمانیه گرفته شده‌ است و مادرش از طایفه قاجار و دختر عموی میرزا علی خان امین‌الدوله بود. سید یعقوب انوار علاوه بر تدریس علوم حوزوی با ورود به وادی مبارزه برای استقرار مشروطه و سرانجام با پیروزی آن جنبش، چند دوره بر کرسی وکالت مجلس شورای ملی نیز نشست و در حوزه علمیه نیز تدریس می‌کرد.

عبدالله پیش از دبستان، خواندن، نوشتن و شمارش اعداد را فراگرفت، آن‌گاه به دبستان رفت. به سال ۱۳۱۶ش، تحصیلات سیکل اول ابتدایى را به پایان رساند و در شهر تهران به مقام نخست دست یافت. همچنین در کنار درس‌هاى دبستان به فراگیرى مقدمات علوم حوزوى روى آورد.

استاد فقید عبداله انوار که از او به عنوان ابن سینای زمان یاد شده است.

در دبیرستان رشته ادبیات را انتخاب کرد و از درس خلیل ملکى، دکتر کریم مجتهدى و دکتر محمود صناعى بهره گرفت. زبان فرانسه را در انجمن ایران و فرانسه آموخت و پس از آن وارد دانشکده حقوق شد.

در دانشکده حقوق، به‌ویژه از درس دکتر موسی عمیداستاد حقوق مدنى بهره فراوان برد.  دکتر عمید به او سفارش کرد که از درس‌هاى حوزوى نیز غفلت نکند.

انوار، یک دوره سطح حوزوى را نزد پدرش خواند. شرح منظومه  ملاهادی سبزواری  را در محضر شهید مرتضی مطهری و کفایه الاصول  را از دکتر ابوالقاسم گرجی  آموخت و در هندسه و ریاضى از محضر دکتر محسن هشترودى و مهندس محمد بهجت بهره جست.

پس از دانشگاه، به استخدام بانک ملى درآمد، اما چون کار بانک را موافق ذوق خود ندید، استعفا داد و در هنرسراى عالى به آموزش هندسه ترسیمى، جبر، آنالیز و مکانیک استدلالى پرداخت. دو سال در این شغل بود که براى خدمت نظام وظیفه احضار شد و به دانشکده افسرى رفت. در قسمت حقوقى پادگان قصر به خدمت پرداخت و آن‌گاه به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد.

پنج سال معلم انگلیسى در مدارس متوسطه بود، سپس دو سال مترجم انگلیسى و فرانسه اداره نگارش شد.

پس از این، مدیر بخش نسخه‌هاى خطى کتابخانه ملى شد. وى بیست و سه سال کارمند کتابخانه ملى بود تا اینکه به سال ۱۳۵۹ش، بازنشسته شد. از این پس، در منزل خود به آموزش فقه، اصول، موسیقى، فلسفه، ریاضیات و زبان به دانشجویان پرداخت.

جلساتى علمى در خانه او برپا بود که به انواریه شهرت داشت. در این جلسات، امیرحسین آریان‌پور،دکتر مهدی محقق ، پروفسور فلاطورى، سید جلال الدین آشتیانی ، دکتر سید جعفر شهیدی، سیداحمد فردید، غلام‌رضا شهرى، محمدباقر هوشیار، على‌اکبر شهبازى، سید‌ ‎على موسوى بهبهانى و ناصر فربد شرکت داشتند.

وى به زبان‌هاى عربى، انگلیسى و فرانسه تسلط داشت و در همایش‌هاى ملى و بین‌المللى گوناگونى همانند مجمع جهانى شرق‌شناسان آمریکا در تورنتو، کنگره جهانى فلسفه در نیویورک، کنگره فارابی، ابن سینا، خواجه نصیر طوسی  و قطب‌الدین شیرازى شرکت داشته و سخنرانى کرده است.

وی بیش از ۲۰ سال رئیس بخش نسخ خطی کتابخانه ملی ایران بود و در طول دوران کاری خود حدود ۱۰ جلد فهرست نسخه‌های خطی به فارسی و عربی را تدوین کرد. وی یکی از حروف (مجلدات) لغت‌نامه دهخدا را نیز تدوین کرده‌است. عبدالله انوار، دارای تصحیحات بسیاری است که از مهم‌ترین و مشهورترین آن‌ها می‌توان به جهانگشای نادری اشاره کرد.

این شخصیت فاضل مدتی به دلیل بیماری کلیه بستری بود و سرانجام در روز پنج‌شنبه ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ه ش در سن ۹۸ سالگی رخ در نقاب خاک گذاشت . وی در جوار آستان حضرت شیخ صدوق   و در قسمت موسوم به بین الحرمین آرامستان ابن بابویه به خاک سپرده شد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پیامی بمناسبت درگذشت او نوشت : روح بلند استاد سید عبدالله انوار، حکیم، فیلسوف، تاریخ نگار، نسخه‌شناس، موسیقی‌دان و ریاضی‌دان برجسته به پیشگاه حضرت دوست و سرای ابدی شتافت. او که دلی پرمهر، سری پرشور و طبعی والا داشت، رخ در نقاب خاک کشید.

اسماعیلی  افزود: استاد انوار بعنوان یکی از مواریث فرهنگی این سرزمین، ضمن احاطه بر دانش قدیم، در علوم نوین نیز چیره دست و صاحب مهارتی زبانزد بود. در جامعیت ایشان در دانش‌های مختلف همین بس که ایشان از منطق، فلسفه، موسیقی و ریاضیات تا تاریخ، نجوم ونسخه شناسی تسلط و تبحر داشتند. کوشش‌ها وفعالیت های خالصانه این استاد در حوزه‌های تهران‌شناسی و تاریخ‌نگاری معاصر، نیز از دیگر خدمات ارزنده علمی و فرهنگی وی بشمار می‌رود.

Scroll to Top